Có nhiều mức độ cộng tác khác nhau vào điều xấu và mỗi mức độ có một trách nhiệm luân lý khác nhau. Đầu tiên là sự cộng tác cố ý (formal cooperation) vào điều xấu. Đó là khi bạn cố tình, có ý thức và sẵn sàng muốn cho điều xấu xảy ra. Luật dân sự gọi đó là đồng phạm. Nếu bạn biết một vụ giết người sắp xảy ra, nhưng bạn không cáo giác hoặc không làm gì để ngăn chặn nó, và bạn thực sự muốn nó xảy ra, bạn đang cố ý cộng tác vào trong tội ác. Biết một tội ác trước khi nó xảy ra hay trong khi nó đang xảy ra và đồng thuận để cho nó xảy ra luôn là tội và lỗi luân lý.
Cộng tác cứ sự (material cooperation) trong điều xấu là khi bạn cung cấp phương tiện để tội ác được thực hiện. Cung cấp vũ khí cho những kẻ khủng bố, cho trẻ vị thành niên uống rượu, nói dối cảnh sát để cung cấp chứng cứ ngoại phạm cho một tội phạm bị tình nghi – đều là những ví dụ về cộng tác cứ sự. Bản thân bạn đã không thực hiện tội ác, nhưng bạn đã giúp cho tội ác được thực hiện bằng cách cộng tác vào chính sự việc ấy.
Các nhà thần học luân lý cũng chia sự cộng tác cứ sự thành hai loại: gần và xa. Cộng tác cứ sự gần là cung cấp hoặc buôn bán các loại vũ khí hạt nhân hoặc chất độc sinh học cho các nhóm khủng bố. Bạn đang cộng tác cứ sự trực tiếp vào tội ác mà nếu không có sự cộng tác này tội ác không thể được thực hiện. Cộng tác cứ sự gần đòi hỏi mức độ cần thiết, nghĩa là, sự trợ giúp của bạn là cần thiết để tội ác xảy ra. Trong khi việc cộng tác cứ sự gần dù không cố ý cộng tác vẫn là tội và lỗi luân lý. Bạn không thể nói “bản thân tôi phản đối việc phá thai” nhưng sau đó lại cung cấp tiền hoặc phương tiện đi lại cho ai đó phá thai.
Cộng tác cứ sự xa có liên hệ xa và thường cho thấy không có tội, hoặc ít nhất là tội được giảm nhẹ. Mua hàng ăn cắp là hành vi cộng tác cứ sự xa, và sẽ là lỗi luân lý nếu bạn biết rằng những món đồ đó là đồ ăn cắp. Nếu bạn bị lừa và vô tình mua phải đồ ăn cắp, tội của bạn được giảm thiểu đến gần như không, tùy vào việc liệu có thể xác định chắc chắn những món đồ được bán đó có phải là đồ ăn cắp hay không.
Cộng tác cứ sự càng xa, thì tội càng nhẹ. Mua ô tô và nhà ở do nhà nước bán vốn là tài sản tịch thu từ những kẻ buôn bán ma túy vẫn được phép. Mặc dù bạn biết tài sản đó đã từng có được bằng các phương tiện bất hợp pháp và trái đạo đức, nhưng việc bạn mua sẽ không khuyến khích các hành vi phạm tội tiếp theo.
Hiển nhiên là nếu dùng vũ lực để ép buộc bạn cộng tác cứ sự, thì bằng cách từ chối việc cộng tác cố ý (không đồng thuận với những gì đang được thực hiện), tội của bạn cũng sẽ được giảm thiểu đáng kể.
Chuyển ngữ: Nhóm Majorica, Học viện Dòng Tên
Nguồn: Rev. John Trigilio JR., Ph.D., and Rev. Kenneth D. Brighenti, Ph.D.,
The Catholicism Answer Book- The 300 Most Frequently Asked Question,
(Naperville, Illinois: Sourcebooks, Inc., 2007), 179-180.
