Bài đọc: (Cn 8,22-31)
8
22“ĐỨC CHÚA đã dựng nên ta như tác phẩm đầu tay của Người,
trước mọi công trình của Người từ thời xa xưa nhất.
23Ta đã được tấn phong từ đời đời,
từ nguyên thuỷ, trước khi có mặt đất.
24Khi chưa có các vực thẳm,
khi chưa có mạch nước tràn đầy, ta đã được sinh ra.
25Trước khi núi non được đặt nền vững chắc,
trước khi có gò nổng, ta đã được sinh ra,
26khi ĐỨC CHÚA chưa làm ra mặt đất với khoảng không,
và những hạt bụi đầu tiên tạo nên vũ trụ.
27Đã có ta hiện diện khi Người thiết lập cõi trời,
khi Người vạch một vòng tròn trên mặt vực thẳm,
28khi Người làm cho mây tụ lại ở trên cao
và cho các mạch nước vọt lên từ vực thẳm,
29khi Người định ranh giới cho biển, để nước khỏi tràn bờ,
khi Người đặt nền móng cho đất.
30Ta hiện diện bên Người như tay thợ cả.
Ngày ngày ta là niềm vui của Người,
trước mặt Người, ta không ngớt vui chơi,
31vui chơi trên mặt đất, ta đùa vui với con cái loài người.
Tìm hiểu nội dung bản văn
Sách Châm Ngôn được hình thành từ rất lâu đời đến nỗi khó có thể xác định rõ niên đại hình thành của sách này. Nội dung của sách Châm Ngôn bao gồm những lời khuyên dạy, cho thấy một đường lối sống khôn ngoan. Truyền thống nghiên cứu bản văn Kinh Thánh thường gán tác giả của sách này với vua Sa-lô-môn, vị vua khôn ngoan có tiếng trong lịch sử Do-thái. Về thể văn, mặc dù có nhiều thể văn khác nhau được tìm thấy trong sách này, nhưng thể văn châm ngôn chiếm phần đa số.
Đoạn sách Cn 8,22-31 nằm trong phần đầu của bộ sách này (gồm 9 chương đầu tiên, trình thuật các lời khuyên dạy của các bậc lão thành và của Đức Khôn Ngoan). Đây là một đoạn trích đặc biệt vì nó không diễn tả đức khôn ngoan như một thuộc tính thường được thấy của Thiên Chúa nhưng đã nhân cách hóa Đức Khôn Ngoan như một ngôi vị thần linh. Ngôi vị này là một hữu thể được Thiên Chúa tạo dựng từ trước khi tạo thành vạn vật (cc.22-26; Tv 90,2; Ga 3,31). Hơn thế, ngôi vị ấy còn tham gia vào công trình sáng tạo vũ trụ của Thiên Chúa (cc.27-30).
Phần (Cn 8,22-31) có thể được chia thành hai nhịp: (1) Đức Khôn Ngoan trong vị thế trước khi hình thành vạn vật (cc.22-26); và (2) vai trò của Đức Khôn Ngoan trong khi Thiên Chúa sáng tạo muôn loài (cc.27-31). Ở câu 22, động từ qanah vừa có nghĩa tạo dựng (như thấy ở St 14,19.22); vừa có nghĩa là sở hữu, có được (tức là điều đó đã hiện diện rồi, như thấy ở St 4,1). Theo nét nghĩa thứ hai thì Đức Khôn Ngoan có từ đời đời và hiện hữu bên Thiên Chúa. Đồng thời, Đức Khôn Ngoan ở bên cạnh Thiên Chúa khi Người tạo dựng trời đất. Đức Khôn Ngoan hiện diện khi Thiên Chúa định ra chân trời của thế giới (vòng tròn trên vực thẳm); tách biệt trời với đất (người xưa thường coi núi là những cây cột để chống trời);… Hơn nữa, Đức Khôn Ngoan hiện diện không phải như một giám sát viên, nhưng như một kỹ sư tài năng làm công việc kiến thiết, xây dựng vũ trụ. Điều đó được diễn tả qua hình ảnh “tay người thợ cả” (c.30). Có lẽ hạn từ này được dịch từ bản LXX, có cùng hạn từ chỉ đến những người thợ lành nghề bị bắt trong cuộc lưu đày thời Giê-rê-mi-a (x. Gr 52,15). Ở 2 câu cuối của đoạn trích này, Đức Khôn Ngoan còn được diễn tả như một đứa trẻ đang chơi đùa dưới chân Cha của mình. Cách thức chơi đùa của đứa trẻ ấy làm vui lòng người Cha và trở nên niềm vui, hạnh phúc của con người. Sau này, Tin Mừng theo thánh Gioan diễn tả hình ảnh đứa trẻ đó chính là Đức Ki-tô, Đấng làm vui thỏa lòng Thiên Chúa Cha và là niềm vui trọn vẹn của nhân loại (x.Ga 15,11; 16,22.24).
Có thể nói, đoạn trích này khơi mở một chân lý được Thiên Chúa mặc khải cho nhân loại. Mặc khải đó nói về Đức Ki-tô Giê-su, Ngôi Lời Thiên Chúa nhập thể làm người, chính là sự khôn ngoan đích thực của Thiên Chúa (1 Cr 1,24.30). Chân lý mặc khải này chỉ được hiểu rõ nhờ ơn Chúa Thánh Thần hướng dẫn, như lời Chúa Giê-su đã nói cho các môn đệ trong Tin Mừng hôm nay (Ga 16,12-15).
Giuse Tuân. Vũ Chí Thành, Sj
Tham Khảo
CGKPV, Kinh Thánh – ấn bản 2011, Nxb. Tôn Giáo, 2011, tr.1294-1296.
John Barton and John Muddiman, The Oxford Bible Commentary, Oxford University Press, 2001, tr.405-406.411-412.
https://www.biblestudytools.com/commentaries/matthew-henry-complete/proverbs/8.html
