Thuật ngữ “hang toại đạo” (catacomb) dùng để chỉ các hầm mộ được chôn cất dưới lòng đất. Chúng có thể được tìm thấy ở hầu hết mọi nơi; tuy nhiên, những hang toại đạo nổi tiếng nhất lại ở Rôma. Chúng có từ thời Giáo hội sơ khai. Hầu hết các hang toại đạo ở Rôma, về mặt chuyên môn, đều nằm bên ngoài tường thành Rôma trên đường Via Appia Antica, vốn là đại lộ chính dẫn từ thành phố Rôma đến phía nam Ý. Khu chôn cất đối với Kitô hữu là một điểm thần học quan trọng. Thứ nhất, những người La mã ngoại giáo không tin vào sự sống đời sau như các Kitô hữu. Do đó, khi những người ngoại giáo qua đời, họ sẽ được hỏa táng, và hài cốt của họ có thể được sử dụng làm bùa hộ mệnh, hoặc được rải ở bất cứ nơi nào họ muốn. Kitô hữu tin tưởng chắc chắn có sự sống đời sau. Toàn bộ ý tưởng về sự đau khổ và việc kiên trì chịu đựng ở nơi Khóc Lóc này, vốn được gọi là trái đất, sẽ có thể đem lại ơn ích thiêng liêng, vì Chúa Giêsu đã sống lại và lên trời để dọn sẵn chỗ cho mỗi người chúng ta.
Trái ngược hoàn toàn với những người ngoại giáo, các Kitô hữu rất tôn trọng thân xác. Nhờ bí tích Rửa tội, thân xác trở nên đền thờ của Chúa Thánh Thần và do đó, ngay cả khi chết, thân xác cũng phải được trân trọng. Thứ đến, Kitô hữu tin vào sự sống lại của thân xác. Vì vậy, thi hài ở trần gian được chôn cất với hy vọng rằng vào ngày tận thế, thân xác sẽ sống lại từ cõi chết và được hợp nhất với linh hồn. Các khu chôn cất trở thành địa điểm quan trọng đối với Kitô hữu. Trong cuộc bách hại của La mã, các hang toại đạo đã được sử dụng vì chúng khuất khỏi tầm mắt của kẻ thù. Có rất nhiều đường hầm, và các tín hữu có thể dễ dàng thoát khỏi bàn tay đe dọa bắt bớ của pháp luật. Các hang toại đạo cũng trở thành những nơi phượng tự từ rất sớm. Thánh Lễ thường được cử hành trên các ngôi mộ của các vị tử đạo hoặc các vị thánh. Việc cử hành này thể hiện lòng kính trọng đối với vị thánh, và cũng là để thêm gần gũi hơn với vị thánh ấy, nhờ đó mà cũng có thể được ơn kiên trung như ngài.
Trong số rất nhiều hang toại đạo ở Rôma, chỉ có năm hang được mở cửa cho các chuyến tham quan, và dân chúng chỉ được đi vào một số đường hầm nhất định. Hầu hết các đường hầm đã bị cướp phá và hiện đang trống rỗng vì các cuộc xâm lược của người Barbarian trong thế kỷ V, khi những kẻ cướp tìm kiếm tiền và các vật có giá trị. Dọc theo đường Via Appia, ta có thể thăm các hang toại đạo như hang toại đạo Domitilla, hang toại đạo Sebastian, hang toại đạo Callistô và hang toại đạo thánh Agnes. Hang toại đạo Priscilla nằm ở phía bắc Rôma và là một phần của ngôi biệt thự thuộc sở hữu của Priscilla, một quý tộc đã trở lại Công giáo. Nghệ thuật của hang toại đạo là hình thức nghệ thuật Kitô giáo lâu đời nhất; hang toại đạo Priscilla có các tác phẩm nghệ thuật sớm nhất về Chúa Kitô. Ngài được tô vẽ như một mục tử cõng chiên trên lưng. Các hang toại đạo cũng cho thấy có nhiều biểu tượng Kitô giáo đã được sử dụng để người ngoại giáo không thể hiểu được – các biểu tượng như Chyro, Alpha và Omega, và chim bồ câu với cây dương xỉ.
Nguồn: Rev. John Trigilio JR., Ph.D., and Rev. Kenneth D. Brighenti, Ph.D.,
The Catholicism Answer Book- The 300 Most Frequently Asked Question,
(Naperville, Illinois: Sourcebooks, Inc., 2007).
