Lương tâm là “một phán quyết của lý trí; nhờ đó, con người nhận biết một hành vi cụ thể mình định làm, đang làm hay đã làm, là tốt hay xấu. Trong lời nói và hành động, con người phải trung thành tuân theo điều mình biết là chính đáng và ngay lành.” (Sách Giáo Lý Hội Thánh Công Giáo, số 1778).
Lương tâm không phải là một thiên thần nhỏ đứng trên vai bạn, hoặc một giọng nói nhỏ nào đó trong đầu nói với bạn những gì nên làm hoặc không nên làm. Đó là phán đoán của lý trí rằng một số hành động là tốt và nên làm, hoặc là xấu và nên tránh. Vì phán đoán của chúng ta là phán đoán của con người, nên không hoàn hảo. Chúng ta có thể đưa ra những phán đoán xấu ngay cả khi có đức tin ngay lành và ý hướng tốt. Biết được điều đó, chúng ta có trách nhiệm phải huấn luyện một lương tâm ngay lành.
Huấn luyện một lương tâm ngay lành bao gồm việc cầu nguyện, học hỏi và trao đổi. Cầu nguyện là hiệp thông với Thiên Chúa. Lắng nghe Ngài giúp huấn luyện một lương tâm ngay lành. Học hỏi Kinh Thánh và Giáo Lý cũng là những công cụ không thể thiếu để huấn luyện một lương tâm tốt và đúng đắn. Không chỉ phán đoán của chúng ta không hoàn hảo, mà kiến thức của chúng ta cũng vậy. Không ai biết tất cả mọi thứ (ngoại trừ Thiên Chúa). Vì vậy, điều tối quan trọng là phải đọc và học hỏi Thánh Kinh và Thánh Truyền (Giáo Lý) để có được một lương tâm đúng đắn và sáng suốt. Nói chuyện với những người tốt lành và đạo đức khi chúng ta không chắc chắn hoặc nghi ngờ cũng là điều quan trọng để huấn luyện một lương tâm ngay lành. Đôi khi những người khác có thể nhìn thấy rõ ràng và khách quan hơn chúng ta, là vì chúng ta có thể bị những cảm xúc, quá khứ riêng và các yếu tố khác chi phối.
Một người nào đó có thể nghĩ một cách sai lầm rằng việc ăn cắp của người giàu để chia cho người nghèo là điều được phép về mặt luân lý. Họ phải tuân theo tiếng lương tâm chỉ nếu nó chắc chắn và không có nghi ngờ gì. Hơn nữa, người đó có trách nhiệm luân lý để huấn luyện một lương tâm đúng đắn, có nghĩa là người đó phải xác minh được tình trạng lương tâm của mình chứ không chỉ tuyên bố “Tôi đã làm theo tiếng lương tâm.” Họ phải kiểm tra tiếng lương tâm của mình bằng cách so sánh nó với những gì Giáo Hội dạy. Trong bất kỳ cuộc xung đột nào, các giáo huấn của Giáo Hội phải được ưu tiên vì Giáo Hội đã tích lũy hơn 2.000 năm khôn ngoan và ân sủng; còn chúng ta thì không.
Giáo Hội cũng dạy rằng chúng ta phải luôn tuân theo một lương tâm chắc chắn (miễn là chúng ta không biết hoặc không nghi ngờ là sai lầm), nhưng chúng ta không bao giờ được hành động theo một lương tâm nghi ngờ. Nghĩa vụ của chúng ta là phải huấn luyện một lương tâm đúng đắn có thể được kiểm chứng bằng cách so sánh phán đoán của chúng ta với những gì được dạy trong Kinh Thánh và Giáo Lý.
Không được phép toàn quyền hành đồng theo một lương tâm buông thả hoặc không được huấn luyện đúng đắn. Thiên Chúa sẽ phán xét chúng ta theo lương tâm của chúng ta và theo mức độ chúng ta đã huấn luyện nó.
Chuyển ngữ: Nhóm Majorica, Học viện Dòng Tên
Nguồn: Rev. John Trigilio JR., Ph.D., and Rev. Kenneth D. Brighenti, Ph.D.,
The Catholicism Answer Book- The 300 Most Frequently Asked Question,
(Naperville, Illinois: Sourcebooks, Inc., 2007), 178-179.
